In een commissiedebat in de Tweede Kamer heeft de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Frank Rijkaart, op 17 december 2025 gemeld dat de beide toezichthouders op de AIVD en MIVD worden samengevoegd. De Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) en de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) verdwijnen hiermee en zullen in een nieuwe toezichthouder opgaan in januari 2028.
Tot op heden lagen er drie scenario’s voor het toezicht op de AIVD en MIVD in een nieuw stelsel dat op 1 januari 2028 in moet gaan. Er wordt opnieuw naar dit stelsel gekeken, omdat de Wet op Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten gaat worden aangepast. In de Tweede Kamer maakt men zich zorgen over het tempo, waarin dit nu gebeurt. Is er wel voldoende ruimte voor politieke en maatschappelijke betrokkenheid? De AIVD en MIVD roepen op tot een slagvaardige en wendbare wet.
Eén van de belangrijke punten is het toezichtstelsel. Momenteel controleert de TIB vooraf bindend de inzet van bepaalde bijzondere bevoegdheden, de CTIVD controleert achteraf. In de Tijdelijke Wet Cyberoperaties en Bulkdatasets zijn hier al verschuivingen in geweest.
Voor het toekomstige toezicht zijn er drie scenario’s: een lichte aanscherping van de oude werkwijze, het stelsel zoals nu bij de Tijdelijke Wet en een geïntegreerd stelsel van toetsing en toezicht, waarbij er één toezichthouder komt voor controle vooraf en achteraf.
Minister Rijkaart meldt nu dus voor het laatste scenario te hebben gekozen. Vorig jaar meldde de voormalige minister Judith Uitermark nog aan de Tweede Kamer dat er onderzoek werd gedaan naar de drie scenario’s. Onderzoek dat in de tussenliggende periode niet gedeeld is met de Tweede Kamer.
Dit scenario had de voorkeur van de TIB en CTIVD, maar kent ook nadelen. Eén van de ingewikkelde kwesties is of een toezichthouder die vooraf toestemming geeft bepaalde bevoegdheden in te zetten daar achteraf wel opnieuw toezicht op zal kunnen houden. Welke voor- en nadelen biedt deze vorm van toezicht ten opzichte van de andere varianten?
Het wetsvoorstel voor een nieuwe Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten wordt ook niet in januari 2026 ter consultatie ter inzage gelegd, maar pas in de zomer. Het inhoudelijke debat zal dan ook onder flinke tijdsdruk komen te staan. De wet zal op 1 januari 2028 al moeten werken, omdat de Tijdelijke Wet Cyberoperaties en Databulksets dan eindigt.